R.PEARSON: TÜRKİYE’NİN AŞAĞI DOĞRU SÜREKLİ DÜŞÜŞÜ

Darbeleri mazur gören veya gösteren herkesi kınıyor, darbecileri lanetliyoruz

TÜRKİYE’NİN AŞAĞI DOĞRU SÜREKLİ DÜŞÜŞÜ

Robert Pearson (ABD’nin eski Türkiye büyükelçisi ve hâlihazırda Ortadoğu Enstitüsü uzmanı)

Real Clear World, 26.7.2016

Tercümeler: Zahide Tuba Kor

Türkiye Cumhurbaşkanı Erdoğan, üç aylık olağanüstü hali kendisi ve partisi AKP’nin devletin düşmanı addettiği kişileri memuriyetten ve güçten düşürmek için kullanıyor. (…)

Erdoğan bu insanların hemen hepsinin başarısız darbe teşebbüsüyle hiçbir alakalarının olmadığını biliyor. Aslında bizzat kendi hükümeti, başlangıçta darbe girişimcilerinin ordunun küçük bir kesimini teşkil ettiğini söylemişti. Üstelik hükümet çevrelerinden olsun olmasın bütün siyasi partiler, bütün kurumlar, bütün siyasi şahsiyetler hükümetin darbeyi bastırmasını destekledi. Türk toplumunun tümü darbeye karşı duruşlarını açıkça ilan etti.

Ancak bu birlik hali mevcut temizlik kampanyasıyla bozuldu. (…) Korku tellallığı yapanlar vatandaşları korkutarak boyun eğdiriyorlar.

(…)

ABD’nin şu anda Türkiye’de cereyan eden gelişmeleri kontrol etmesinin veya bir etkide bulunmasının pek mümkün olmadığı doğru olabilir; ama kendi değerlerinin ve çıkarlarının da peşinden koşmalı. (…) Soğuk Savaş sırasında ABD Türkiye’de gerçek bir demokrasinin gelişmesi için pek bir şey yapmadı; tarih, şimdi bunu düzeltmemiz için bize bir fırsat sunuyor. (…)

Suçluların iadesi ve diplomatik oyalama

Bu arada ABD-Türkiye ilişkileri darbe teşebbüsü evveline kıyasla çok daha zor durumda olabilir. En baş mesele Gülen’in iadesi olacak. (…) Eğer ki normal prosedür takip edilirse hukuki süreç aylar alacaktır. Bu arada Türk hükümeti, ülke içindeki derin bölünmüşlüklerin temel sebeplerine odaklanmak yerine Gülen’in iadesini gündemde tutarak dikkatleri dağıtmaya devam edecektir. Amerikan karşıtı keskin söylem basında ve konuşmalarda sürecektir. Türkler ABD’nin saldırıların ardında olduğu asılsız haberini tekrarlayıp duracaklardır. Türkiye’nin zaten birçok krizde standart tepkisi, kendi problemlerinden başkalarını sorumlu tutmaktır. (…)

En önemli konu, iki ülkenin İslam Devleti’yle askeri mücadelede işbirliğine devam edip edemeyeceği. Şu anda Amerikan öncülüğündeki koalisyonun İncirlik Hava Üssü’nden operasyonları kesintisiz sürüyor gibi görünüyor. Korkulan ise, İncirlik’teki Amerikan mevcudiyeti ve Suriye’de IŞİD’e karşı Amerikan çabalarının Türkiye tarafından başta Gülen’in iadesi olmak üzere diğer alanlarda tavizlerin bir önşartı haline getirilmesi. Böyle olmasa bile subay ve general kadrolarında yoğun açığa almalar ordunun Amerikalı ortaklarıyla etkin bir şekilde çalışma kabiliyetini azaltacak.

Türkiye’de siyaseten her ne olursa olsun, Suriye’deki mücadeleyi etkin bir şekilde sürdürebilmek adına Amerikan yönetiminden bazıları, geçmişi unutup Ankara’yla yeni bir sayfa açmaya istekli olabilir. Bu anlaşılabilir, hele de ABD’nin başarıya ulaşmak için sarf ettiği çabaların büyüklüğü dikkate alındığında… Türkiye, Suriye’deki Amerikan operasyonlarına olumlu destek vermekten kaçınarak bir bakıma zaten oyundan kendisini çıkarttırmıştı.

Darbe girişimi evvelinde Washington’ın dikkatli diplomasisi, Suriye’de operasyonların devam edebilmesi adına [iki ülke arasındaki] gerginlikleri örtbas etti; ama eğer ki Türkiye şimdi Amerikan mücadelesine karşı gerçekten direnirse bir hesaplaşma yaşanabilir. Başkan Obama görev süresi bitmeden evvel gerçek bir başarı göstermek istiyor ve Dışişleri Bakanı Kerry bıkmadan usanmadan Rusya’yla bir anlaşma için uğraşıyor. Ancak ABD’nin Türkiye’nin tam desteği olmaksızın Nusra Cephesi’ni izole edebilmesi ve savaşın yıktığı Suriye’de insani ve siyasi çözüme imkan verecek bir ateşkese varabilmesi çok daha fazla zorlaşacak. Ancak bu hedefler, Türkiye’nin muhalefeti artıyor diye Washington’ın öyle kolayca vazgeçeceği türden hedefler değil.

Uçurumdan bakış

Türkiye’nin [ihtilaflarda] uçurumun eşiğine getirip ardından geri adım atma gibi bir geleneği var. Önümüzdeki birkaç ay bu eski geleneğinin bir testi olacak.

Türkiye’nin içinde beliren birtakım meseleler var ve bu temizlik harekatı muhtemelen bütün bunları olumsuz yönde etkileyecek:

o       Geçen seneden beri (…) IŞİD’e atfedilen ve yine PKK teröristlerinin düzenlediği birçok saldırı yaşandı. (…) Sürekli talep edilmesine rağmen Türkiye hala IŞİD’in kontrolündeki bölgeye yakın olan Cerablus sınır kapısını kapatmadı.

o       Darbeden evvel kontrolden çıkma noktasına gelen Türkiye içindeki gerginlikler şimdi daha da artabilir. Uzlaşmanın yokluğunda toplumdaki siyasi bölünmüşlüklerin daha da derinleşmesi mümkün. Baskı insanların fikrini değiştirmez, daha da katılaştırır.

o       Ekonomi çok büyük bir baskı altında. Türk lirasının değerini kaybetmesi (…). Ekonomisini modernleştirmek için ihtiyaç duyduğu doğrudan yabancı yatırımların payı 1994 yılındaki seviyeye geriledi. Doğrudan yabancı yatırımlar 2007’de 22 milyar dolarken 2014’te 12 milyar dolara düştü ve şimdi daha da düşmesi muhtemel. Büyüme oranları da AKP iktidarının ilk yıllarına kıyasla yarı yarıya düştü. (…) Yabancı yatırımcılar hukuki bağımsızlıktan ve bütünlükten (…) endişeliler.

o       Bir zamanlar Türk halkının gururu olan ordu 2010-2013 arasında düzmece yargılamalara maruz kalmıştı. (…) Bir senedir ordu Güneydoğu’da kanlı bir şehir savaşı veriyordu (…) Artık sadece hükümete bağlılığı teyit edilenlerden oluşacak bir subaylar sınıfı, ordunun bir bütün olarak zayıflaması anlamına geliyor ki bu da sınırlarındaki tehditlerle daha az baş edebilen zayıf bir NATO müttefiki Türkiye demektir.

Türkiye’de darbe sonrası sürecin olumlu hiçbir getirisi olamayacak (…). Erdoğan, mevcut devletin ve sosyal kurumların toptan dağıtılmasıyla yoluna devam ederken, muhaliflerinin darbe öncesindeki hissiyatı bugün de aynen duruyor. Diktatörler başlarındaki belalardan içerideki komploları –ve dışarıdan müdahaleleri- sorumlu tutmayı severler. Ancak gerçek şu ki, onların nüfuz alanlarının dışındaki hiç kimse bu ithamlarının doğruluğuna inanmaz. İstedikleri her şeye sahiptirler ve bunu korumak için de gerekli gördükleri her şeyi yapmaya hazırdırlar.