J.QUIRK: ORTADOĞU’NUN EN BÜYÜK KRİZİ

MUHAMMED DÖNEMİNDEN BU YANA ORTADOĞU’NUN EN BÜYÜK KRİZİ

Jim Quirk (Amerikan siyaseti ve karşılaştırmalı siyaset uzmanı Washington Amerikan Üniversitesi öğretim üyesi)

Jarusalem Post, 13.3.2017

Tercüme: Zahide Tuba Kor

Amerikan Başkanı Trump, Filistin-İsrail anlaşmasından bahsededursun eski İsrail savunma bakanı ve başbakan adaylarından General Moşe Ya’alon çok da iyimser değil. Ya’alon’a göre, bugün Ortadoğu “Muhammed döneminden bu yana en büyük krizi”ni yaşıyor.

(...) Ona göre yapay ulus-devletlerin çöküşü ABD’nin bölgeden çekilmesiyle hızlandı. Türkiye ve İran doğan siyasi boşluğu dolduruyor. İki devletli çözüm kısa sürede mümkün görünmüyor. Ve İsrail’in Amerikan Cumhuriyetçilerini desteklediği algısının kendi çıkarlarına faydadan ziyade zarar vermesi çok daha muhtemel.

Ya’alon’a göre modern Ortadoğu, Batı’nın cehaletine, hüsnükuruntusuna ve himaye politikasına dayalı bir müdahalenin ürünü. Sykes-Picot’tan (1916) Irak’ta Geçici Koalisyon Yönetimine (2003) kadar Batılı diplomatlar sınırları çizip yeni hükümetleri kurarlarken bölgenin nüfus yapısını, coğrafyayı veya tarihi –aşiretleri, mezhepleri ve ideolojileri– hiç dikkate almadılar. Seçimlerin insan haklarına ve demokratik süreçlere saygıyı ve anlayışı beraberinde geliştireceğine saf saf inandılar. Bu inanç gerçeklerden ziyade ümide dayalı kararlar almalarına yol açtı. (...) İsrail de geçmişte aynı hatayı yaptı.

Ama ABD’nin Ortadoğu’dan geri çekilmesi İran, Türkiye ve Rusya’nın güç boşluğunu doldurmasına yol açtı. (...)

(...)

Filistin konusunda Ya’alon idealistten ziyade pragmatik. Yakın gelecekte kalıcı bir çözüm ihtimali görmüyor. Tam ayrılmanın güvenlik krizlerine ve insani krizlere yol açacağını tahmin ediyor. Beklentisi, mevcut statükonun aynen sürdürülmesi değil, bağımsızlık olmasa da daha fazla özerkliğe doğru istikrarlı ama artan bir iyileşme. Bu da eğitim reformunu ve terörün finansmanını sona erdirmeyi vs. gerektiriyor. (...)

Ona göre Amerika’yla ilişkilerde en az iki yeni problem var: Genel partizanlık meselesi ve İsrail’in “Demokrat değil de Cumhuriyetçi” olarak görülmesinin uzun vadede olumsuz etkiler doğurabilmesi. Başkan Trump’la özdeşleşmesi halinde, eğer Trump’ın popülaritesi yere çakılırsa bu, İsrail’e Amerikan desteğinin azalmasını beraberinde getirebilir. Küresel olarak Ya’alon, birçok ülkede popülizmin gerçek siyasi liderliğin yerine geçmesinden endişeli.

Her şeyden önemlisi Ya’alon, İsrail ve ABD için en kritik endişenin altını çizdi: İran, İran, İran. Ona göre, İran nüfuzunun giderek yayılması ve ABD’nin bölgeden geri çekilmesi hem İsrail hem de Amerikan çıkarlarına yönelik hayati riskler yaratıyor.