Metin: Z. Tuba Kor, Grafik: Salih Pulcu
NOT: Görseli büyük boyutta görebilmek için önce üzerini tıklayınız, ardından sağ alt köşedeki butona basınız.
Her hakkı mahfuzdur. Kaynak gösterilerek alıntı yapılabilir.
NÜKLEER SİLAHLANMA YARIŞININ KRONOLOJİSİ
ANLAYIŞ DERGİSİ, Nisan 2007, S.41, 43,45, 49, 51
Hazırlayan: Z. Tuba Kor
Hazırlayan: Z. Tuba Kor
Ağustos 1939 Albert Einstein, ABD Başkanı Roosevelt’e bir mektup göndererek Alman bilim adamlarının atom bombası üzerinde çalıştıkları uyarısını yaptı.
23 Eylül 1942 Almanlardan önce nükleer silah üretmeyi hedefleyen ABD, Orta Avrupa ülkelerinden kaçanların yanı sıra İngiliz ve Kanadalı bilim adamlarından müteşekkil bir ekiple çok gizli Manhattan Projesi’ni fiilen başlattı.
16 Temmuz 1945 Dünyanın ilk nükleer silah denemesi, ABD tarafından New Mexico’daki Alamogordo çölünde “Teslis/Trinity” adıyla gizlice gerçekleştirildi.
6 ve 9 Ağustos 1945 ABD, Japonya’nın Hiroşima şehrine uranyum bombası (Küçük Oğlan/Little Boy) ve Nagasaki’ye plütonyum bombası (Şişman Adam/Fat Man) attı. Gözleri kör eden bir ışıkla başlayan patlamaları, 2000-3000 dereceye ulaşan sıcaklık dalgaları takip etti. İlk anda sıcaklık ve şiddetli patlamanın etkisiyle, ardından radyasyonun neden olduğu kanser ve diğer hastalıklardan dolayı 300 bini aşkın Japon hayatını kaybetti. Genetik mutasyon sebebiyle bebekler sakat doğdu.
30 Haziran 1946 İlk denizaltı nükleer silah denemesi ABD tarafından Pasifik Okyanusu’nda gerçekleştirildi.
1 Ağustos 1946 ABD, Atom Enerjisi Komisyonu (AEC)’nu kurarak, nükleer silah üretme ve geliştirme yetkisini Manhattan Projesi’nin askerî kontrolünden alarak bu kuruma verdi.
29 Ağustos 1949 SSCB, Kazakistan topraklarında ilk nükleer silah denemesini gerçekleştirerek ABD tekelini kırdı. Böylece Soğuk Savaş’a damgasını vuran iki süpergüç arasındaki nükleer silahlanma yarışı resmen başladı.
3 Ekim 1952 İngiltere, ABD’den bağımsız ilk nükleer silah denemesini gerçekleştirdi.
1 Kasım 1952 ABD ilk hidrojen bombası denemesini gerçekleştirdi.
12 Ağustos 1953 SSCB ilk hidrojen bombası denemesini gerçekleştirdi.
Ocak 1954 ABD, konvansiyonel gücü fazla olan SSCB’nin muhtemel bir saldırısına nükleer silahlarla mukabele edeceğini “topyekun misilleme/massive retaliation” doktrini ile ilan etti.
21 Ocak 1954 İlk Amerikan nükleer denizaltısı USS Nautilus denize indirildi.
29 Temmuz 1957 Uluslararası Atom Enerjisi Kurumu (IAEA), nükleer teknolojinin barışçıl kullanımını teşvik etmek ve kötü amaçlarla kullanımını denetlemek üzere BM çatısı altında bağımsız bir organ olarak kuruldu.
26 Ağustos 1957 SSCB’nin, nükleer başlığı hedefe yollamada bombardıman uçağından çok daha ucuz ve etkili olan ilk Kıtalararası Balistik Füze (ICBM) sistemini geliştirmesi nükleer stratejide bir dönüm noktası oldu.
19 Eylül 1957 ABD, Las Vegas çölünde ilk yeraltı nükleer silah denemesini gerçekleştirdi.
4 Ekim 1957 SSCB’nin ilk uzay aracı Sputnik’i fırlatmasıyla uzay yarışı başladı.
8 Kasım 1957 İngiltere ilk hidrojen bombası denemesini gerçekleştirdi.
13 Şubat 1960 Fransa ilk nükleer silah denemesini gerçekleştirdi.
11 Ekim 1961 SSCB ilk yeraltı nükleer silah denemesini gerçekleştirdi.
31 Ekim 1961 SSCB en büyük nükleer silah denemesini (Çar Bombası) gerçekleştirdi.
16-28 Ekim 1962 SSCB’nin orta menzilli füzeleri Küba’ya yerleştirmesi üzerine ABD ile SSCB arasında patlak veren Küba Füze Krizi’nde nükleer savaşın eşiğinden dönüldü.
5 Ağustos 1963 ABD, SSCB ve İngiltere yeraltındakiler dışında uzayda, atmosferde ve denizaltında bütün nükleer denemeleri yasaklayan Kısmi Nükleer Deneme Yasağı Anlaşması’nı imzaladılar.
16 Ekim 1964 Çin Halk Cumhuriyeti ilk nükleer silah denemesini gerçekleştirdi.
17 Haziran 1967 Çin Halk Cumhuriyeti ilk hidrojen bombası denemesini gerçekleştirdi.
1 Temmuz 1968 Nükleer silaha sahip devletlerin, nükleer silah teknolojilerini diğer devletlere transferini yasaklayan Nükleer Silahların Yayılmasını Önleme Anlaşması (NPT) imzalandı.
24 Ağustos 1968 Fransa ilk hidrojen bombası denemesini gerçekleştirdi.
19 Ağustos 1970 ABD ilk kez çok sayıda farklı füzeyi, farklı hedeflere gönderebilen taşıyıcı cihazları (MIRV) hizmete soktu.
26 Mayıs 1972 Baş döndürücü hızla büyüyen nükleer silahlanma yarışının önünü kesmek amacıyla 1969’da başlayan müzakereler sonucunda, ABD ile SSCB arasında füzesavarların geliştirilmesini ve yayılmasını sınırlayan Anti-Balistik Füze Anlaşması (ABM) ile nükleer silahlara sınırlandırma getiren Stratejik Silahların Sınırlandırılması Anlaşması (SALT I) imzalandı.
18 Mayıs 1974 Hindistan “Gülen Buda” adıyla ‘barışçıl’ amaçlı ilk nükleer denemesini gerçekleştirdi.
24 Kasım 1974 ABD ve SSCB stratejik füze rampalarının sayısını 2.400, MIRV fırlatma rampalarının sayısını ise 1.320 ile sınırlayan Nükleer Silahların Kısıtlanması Anlaşması’nı imzaladı.
7 Temmuz 1977 ABD ilk nötron bombasını üretti.
18 Haziran 1979 ABD ve SSCB, taarruz amaçlı nükleer silahlara sınırlama getiren SALT-2 Anlaşması’nı imzaladı; ancak Afganistan işgali bahane gösterilerek anlaşma onaylanmadı.
23 Mart 1983 ABD, SSCB’nin kıtalararası balistik füzelerini uydu yardımı ile tespit edip hedefe varmadan imha etmeyi amaçlayan Stratejik Savunma Girişimi (Yıldız Savaşları)’ni ilan etti.
26 Nisan 1986 SSCB’ye bağlı Ukrayna’daki Çernobil nükleer reaktöründe bir dizi insan hatasıyla tetiklenen iki patlamanın ardından başlayan radyoaktif sızıntı büyük bir çevre felaketine neden oldu. İlk anda 30 kişi ölürken, çevrede oturan 48 bin kişi tahliye edildi. Hiroşima ve Nagasaki’ye atom bombası atılmasından sonra yaşanan bu en büyük nükleer felakette açığa çıkan radyasyon, Dünya Sağlık Örgütü’nün ilan ettiği sınırın 2 bin kat üzerindeydi.
5 Ekim 1986 Dimona nükleer reaktöründe çalışan teknisyenlerden Mordehay Vanunu, İngiliz The Sunday Times gazetesine İsrail’in nükleer silahlara sahip olduğunu ifşa etti.
8 Aralık 1987 ABD ve SSCB, orta menzilli silahların kaldırılmasına ilişkin Orta Menzilli Nükleer Kuvvetler Anlaşması (INF)’nı imzaladı.
19 Ekim 1989 SSCB son yeraltı nükleer silah denemesini gerçekleştirdi.
10 Temmuz 1991 Güney Afrika Cumhuriyeti, daha önce ürettiği 6 adet nükleer silahın hepsini söktüğünü resmen itiraf ederek NPT’ye taraf olacağını ilan etti.
31 Temmuz 1991 ABD ve SSCB arasında 1982’den itibaren devam etmekte olan müzakereler sonucunda nükleer savaş başlıklarının yedi sene içinde üçte bir oranında azaltılmasını öngören Stratejik Silahların Azaltılması Anlaşması (START-1) imzalandı.
Ekim 1991 SSCB nükleer silah denemelerini askıya aldığını ilan etti.
26 Kasım 1991 İngiltere son nükleer silah denemesini gerçekleştirdi.
28 Ocak 1992 ABD, SSCB’ye karşı yürütmekte olduğu birçok nükleer projeyi durdurduğunu ilan etti.
21 Mayıs 1992 Çin en büyük nükleer silah denemesini gerçekleştirdi.
3 Ocak 1993 ABD ve Rusya, uzun menzilli nükleer silahlarının sayısını 3500-3000’e indirmeyi ve bütün MIRV’ye sahip karasal füzelerini on sene içinde tamamen kaldırmayı öngören İkinci Stratejik Silahların Azaltılması Anlaşması (START-2)’nı imzaladı. Anlaşmayı ABD Senatosu 1996’da, Rus parlamentosu Duma ise 2000’de onayladı.
3 Haziran 1994 Hindistan ilk orta menzilli füze denemesini gerçekleştirdi.
15 Mayıs 1995 Çin ilk yeraltı nükleer denemesini gerçekleştirdi.
1 Ağustos 1995 ABD nükleer silah denemelerini yasakladığını ilan etti.
Eylül 1995 Uluslararası protesto ve tepkilere rağmen Fransa, Güney Pasifik’te nükleer silah denemesi yaptı.
29 Ocak 1996 Art arda birçok nükleer silah denemesi gerçekleştiren Fransa, bu denemelere son verdiğini ilan etti.
28 Temmuz 1996 Çin son nükleer silah denemesini gerçekleştirdi.
10 Eylül 1996 Laboratuar dışındaki nükleer denemeleri yasaklayan Kapsamlı Nükleer Deneme Yasağı Anlaşması (CTBT), BM tarafından onaylandı.
11 ve 13 Mayıs 1998 Hindistan, biri hidrojen bombası olmak üzere beş ayrı nükleer silah denemesi gerçekleştirdi.
28 ve 30 Mayıs 1998 Hindistan’ın ardından Pakistan ilk nükleer silah denemelerini (6 adet) gerçekleştirdi.
13 Aralık 2001 ABD, 1972’den beri taraf olduğu ABM Anlaşması’ndan geri çekilerek füze kalkanı oluşturacağını ilan etti.
24 Mayıs 2002 ABD ve Rusya stratejik nükleer savaş başlıklarını 1700-2200 arasında sınırlandırmayı öngören Stratejik Saldırı Silahlarını Azaltma Anlaşması’nı imzaladı.
10 Ocak 2003 Kuzey Kore NPT Anlaşması’ndan çekildi.
22 Ocak 2005 Kuzey Kore başarıyla nükleer silah geliştirdiğini ilan etti.
2 Mart 2006 NPT Anlaşması’nı imzalamayan Hindistan, ABD tarafından nükleer güç olarak kabul edildi ve iki ülke arasında nükleer teknoloji alanında işbirliği anlaşması imzalandı.
11 Nisan 2006 İran, nükleer tesislerinde uranyumu başarıyla zenginleştirdiğini ilan etti.
9 Ekim 2006 Kuzey Kore, ilk nükleer silah denemesini yeraltında gerçekleştirdiğini ilan etti.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder