PUTİN’İN ORDUSU UKRAYNA’DA
NASIL IŞİD GİBİ SAVAŞIYOR?
Ömer Aşur (Doha Lisansüstü Çalışmalar Enstitüsü’ndeki Eleştirel Güvenlik Çalışmaları Programı’nın kurucu başkanı ve Arap Araştırma ve Politika Çalışmaları Merkezi’ndeki Stratejik Çalışmalar Birimi’nin başkandır)
Middle East Eye, 9.5.2022
Tercüme: Zahide Tuba Kor
NOT: Bu tercüme Perspektif web sitesinde 17.5.2022 tarihinde yayınlanmıştır. https://www.perspektif.online/putinin-ordusu-ukraynada-nasil-isid-gibi-savasiyor/
“How Putin’s army fights like Islamic
State in Ukraine” başlığıyla yayınlanan yazının İngilizcesini okumak
için TIKLAYINIZ.
NOT: Blogda yer alan 850 küsur içeriğe http://ortadogugunlugu.blogspot.com.tr/2018/01/bu-blogda-neler-var.html linkinden toplu olarak ulaşabilirsiniz.
Kaynak
göstermeden blogdaki yazı, tercüme ve infografikleri kullanmamanız önemle
rica olunur.
Spot: Rusya’nın Ukrayna’da
uyguladığı, konvansiyonel güçle kazanımları güvence altına alan yoğun hibrit
savaş taktiği militan grubun taktiklerini yansıtıyor. Putin’in ordusunun, İslam
Deveti’nin Irak, Suriye ve Libya’da karşı karşıya kaldığı kaderin aynısıyla Ukrayna’da
yüzleşmesi muhtemel: Olağanüstü operasyonel zaferler, ama sonunda stratejik
mağlubiyet.
Şubat 1993’te eski CIA başkanı James Woolsey, Soğuk
Savaş sonrası ortamı şu meşhur sözle tanımlamıştı: ABD ve müttefikleri büyük
bir ejderhayı (Sovyetler Birliği) öldürdü; ancak kendilerini yılanlarla dolu
bir ormanla (başarısız devletlerdeki savaş ağaları, terörizm ve çeşitli
devlet-altı tehditlerle) buldular.
David Kilcullen bir başyapıtında, “ejderhalar”ın (uluslararası ve bölgesel
güçlerin) askerî etkinliklerini artırmak için “yılanlar” (devlet-altı aktörler)
gibi savaşabileceğini öne sürmüştü.
Rus kuvvetleri Ukrayna’da her iki savaş yöntemini de
kullandı. Sözde “İslam Devleti Örgütü” (İD) tarafından kullanılanlara benzer
taktiklere başvurdu. Bu taktikler ideolojiden bağımsız ve savaşta etkili.
Bunların çoğu yasaklanmış olup sonuçları savaş suçu teşkil edebilir.
İslam Devleti Nasıl Savaşır?
İD ve selefi Irak İslam Devleti (IİD), 2011’de
Suriye’nin ve 2014’te Libya’nın bazı bölgelerini işgal etmek için “özel askerî
operasyonlar”ına başladı. Örgüt, hedeflediği bölgelerdeki mevcudiyetini
başlangıçta inkâr ederken –benzer düşüncedeki örgütleri ve bireyleri kendine
çekerek, düzmece paravan sivil örgütler oluşturarak, hedeflenen bölgelerdeki
cemaat liderleri hakkında istihbarat (ve “çamur atacak bilgiler”) toplayarak–
hem isyancıların hem de rejimin güvenlik ve askerî yapılanmalarına sızmak için
örtülü operasyonlara bel bağladı.
Bu operasyonlar “yetkili casuslar”, yani suikast
düzenleme, bombalama, rüşvet verme, adam devşirme, hedeflenen bölgelerin
haritasını çıkarma ve yerel fraksiyonları ve toplulukları belirleme kinetik
araçlarına ve yetkisine sahip istihbarat şefleri tarafından yönetildi. Bu
“yetkili casuslar”ın en meşhuru, daha ziyade Hacı Bekir olarak bilinen Samir
el-Khlifawi idi.
İzlenen bu yöntem meyvesini verdi. Eylül 2013
itibarıyla İD, neredeyse tamamen şehir terörizmi taktiklerine ve sızma
operasyonlarına dayanarak Rakka şehrinde hâkim silahlı örgüt haline geldi.
Bu eylemleri hem Esed rejiminin hem de silahlı
muhalefetin konvansiyonel cephaneliklerine baskınlar ve yağmalamalar izledi ve
bu sayede İD değişip dönüştü, daha üst bir modele evirildi.
Benzer bir yöntem 2015’te Libya’nın Sirte şehrinde ve
güney Filipinler’den batı Libya’ya ve daha yakın zamanda Batı Afrika’ya
titizlikle seçilmiş bir dizi ilçe ve şehirde uygulandı.
Rusya Ukrayna’da Nasıl Savaşıyor?
“İyi halk-kötü yönetim ayrımı (Ukrayna’da) işlemiyor.
Bu gerçeğin kabul edilmesi, Nazilerden arındırma politikasının temelidir…
‘Ukrayna’ ismi, görünen o ki, tamamen Nazilerden arındırılmış herhangi bir
devletin ismi olarak korunamaz… Nazilerden arındırma kaçınılmaz olarak
Ukraynalılardan arındırma olacaktır.”
Rus resmî haber ajansı RIA Novosti’de yayınlanan nahoş
bir makaleden bu alıntılar, ayak uydurmayan halklara karşı kitlesel şiddeti ve
mevcut devletlerin tasfiyesini meşrulaştıran bir propaganda türünü temsil
ediyor. Bu, İD’ninki de dahil, diğer modern tarihî bağlamlarda kullanılan
propaganda türlerine benziyor.
Ancak Rusya ve İD’nin taktikleri arasındaki
paralellikler propagandayla bitmiyor. Vladimir Putin yönetimindeki Rus silahlı
kuvvetleri ve İD’nin muharip birlikleri tarafından kullanılan savaş
yöntemlerinde de benzerlikler bulunabilir.
Rusya ve yerel vekilleri, Şubat 2014’te Kırım’da ve
Nisan 2014’te Donbas’ta 2012-2014 yılları arasında İD ve selefleri tarafından
kullanılanlara çok benzer taktiklere başvurdular.
Mesela hem Rusya hem de İD düzmece paravan sivil
örgütler, adam kaçırma ve suikast, propaganda ve dezenformasyon kampanyaları,
psikolojik harp ve üst düzey rütbelilerin sızması taktiklerini kullandı. Rusya
başlangıçta bu taktikleri (maskirovka) uyguladığını kabul etmedi; İD de
öyleydi.
Rusya, stratejik kazanımlarını güvence altına almak
için Kırım’da Doğu Avrupa tarihinin en büyük hava saldırısı operasyonlarından
birini gerçekleştirdi ki İD hiçbir zaman böyle bir askerî kapasiteye sahip
olmadı.
Kapasitelerdeki büyük farka rağmen, yoğun hibrit
savaşa eşlik eden konvansiyonel bir kuvvetle kazanımların güvence altına
alınması, Haziran 2014’te Irak’ta Musul da dahil birçok şehirde defalarca
uygulanan İD benzeri bir yöntem.
Rusya Mart 2014’ün sonunda Ukrayna’nın en önemli
jeostratejik bölgesini asgari düzeyde bir dirençle işgal edince, Nisan 2014’te
Donbas bölgesi de dahil Doğu Ukrayna’daki çeşitli şehirlerde benzer bir yöntem
uygulandı. Bu operasyonlara öncülük edenler, Kırım’ın işgalini yönetmiş GRU
komutanları olup bunlardan en bednamı Albay Igor Gurkin’di.
Donetsk, Luhansk, Harkiv, Dnipro ve diğer yerlerdeki
bu operasyonların sonuçları, kısmi ile tam başarısızlık arasında değişiyordu.
“Harkiv Halk Cumhuriyeti” 7-8 Nisan 2014 tarihleri arasında 24 saat bile
sürmedi. Ukrayna’nın Rusça konuşulan bu en büyük şehrinde Ukraynalı Rusça
konuşanlar, Putin’in vekil cumhuriyetini hızla devirdi.
Tecavüz ve El Yapımı Patlayıcılar
Şimdi hızlı ileri sarıp 2022’ye geçelim; İD ile
Putin’in savaş biçimleri arasındaki benzerlikler artık daha da belirgin. Sosyal
medyada aşırı vahşetin teşhiri, savaş esirlerinin infaz edildiği iddiası, Buça
ve İrpin’de kimliğe dayalı infazlar, tecavüz ve diğer cinsel şiddet
biçimlerinin tümü birer savaş suçu. İD tarafından bunlara, bir topluluğa
–özellikle de kuzey Irak’taki Yezidilere– hükmetmek veya onu yok etmek için
psikolojik harp araçları olarak başvuruldu.
Bir savaş suçu olarak tecavüz, daha evvel defalarca,
bilhassa birinci ve ikinci Çeçen savaşları sırasında Rus silahlı kuvvetlerinin
unsurları tarafından bir silah olarak kullanıldı. 160. Tank Muhafız Alayı’ndan
tecavüzcü subay Albay Yuri Budanov vakası, belki de ayyuka çıkmış olanların en
reziliydi. Uluslararası Af Örgütü, Memorial ve diğer insan hakları örgütleri
öne sürülen başka vakaları da belgeledi.
Bir Rus askeri ile eşi arasında Ukraynalı kadınlara
tecavüzle ilgili bir görüşmenin dinlemeye takılması oldukça ürkütücü bir
gelişme. Resmî Rus televizyonu ve diğer medya kuruluşlarındaki propagandanın
yoğunluğu, muhtemelen bu davranışa doğrudan veya dolaylı katkıda bulunuyor.
Bilhassa manevralar ve geri harekâtlarda el yapımı
patlayıcılara (EYP’ler) ve EYP’ye dayalı silah sistemlerine bel bağlamak İD’nin
yenilikçi savaş tarzının bir alametifarikasıydı.
Ocak 2014 ile Aralık 2015 arasında Rusya ve Rus
öncülündeki ayrılıkçı güçler (RLF’ler), 24’ü araç kaynaklı ve yine 24’ü uzaktan
kumandalı EYP saldırısı olmak üzere toplamda 600 küsur kez EYP kullandı.
2022’de çocuk parkları ve okul bahçeleri de dahil
kentsel alanlarda Rus muharebe birliklerinin arkalarında bıraktıkları EYP’lerin
ve mühimmatların yoğunluğu, ölçeği, kapsamı ve yerleri, askerî açıdan hem şok
edici hem de anlaşılması zor.
İngiltere’nin en tecrübeli terörist bombalarını imha
uzmanı Binbaşı Chris Hunter, “Irak’takinin kötü olduğunu düşünmüştük, ancak
Ukrayna’daki devasa boyutta” dedi.
Ukrayna’nın devlet acil durum hizmetlerindeki
yetkililer, şimdiye kadar mayın temizleme uzmanlarının binlerce EYP ve bubi
tuzağı da dahil 70 binden fazla patlayıcı düzeneği temizlediği iddiasında.
Bunların 18 bini aşkını yalnızca Kiev Bölgesi’nde imha edildi.
Dini Kullanmak
İD ayrıca harekete geçirmek, adam devşirmek,
saldırganlığı ve kitlesel şiddeti haklı çıkarmak için dinî metinleri kötüye
kullanması ve silaha dönüştürmesiyle meşhur. Örgüt, tarihî olayların yanlış
ve/veya seçici versiyonlarına dayalı anlatılar oluşturma, bunları bağlam dışı
dinî metinlerle kaynaştırma ve ardından multimedya etkisini kullanarak geniş
çapta yayma konusunda uzman. Sonuç olarak İD, kendini adamış binlerce yabancı
savaşçıyı ve ulusötesi destek ağlarını seferber edebildi.
Ukrayna’ya karşı saldırganlığı dinen meşrulaştırma Rus
propagandasında da eksik olmadı.
Moskova Patriği Kirill, yalnızca “özel harekâtı”
meşrulaştırmakla kalmadı, aynı zamanda Ulusal Muhafızların (Rosgvardiya)
başkomutanı General Viktor Zolotov’a askerleri ve savaşı kutsamak için bir
ikona hediye etti.
Rosgvardiya’nın askerleri arasında, Çeçenistan’ın en
yüksek dinî otoritesi konumundaki eski müftü ve isyancıdan dönme devlet başkanı
Ahmed Kadirov’un oğlu Ramazan Kadirov’un taburu (Kadırovtsi) da var.
Ramazan, muharebe görevini üstlendikleri Mariupol
şehrinin yıkıntıları arasında “Allahu Ekber” diye bağıran
Kadırovtsi-Rosgvardiya askerlerinin bir videosunu Telegram hesabından
yayınladı.
Operasyonel Zaferler, Stratejik Mağlubiyet
Tıpkı İD gibi, Rus silahlı kuvvetleri de yapısal bir
krizden muzdarip: Stratejik hedeflerine ulaşmak için sınırlı insan gücü. İD,
ister devlete bağlı isterse devlet dışı güçlere karşı verdiği savaşların kahir
ekseriyetinde hem savaşçı hem de silah bakımından üstün durumda değildi.
Başlangıçtaki stratejik hedefleri göz önüne
alındığında Rusya da benzer bir krizden muzdarip. 130 tabur taktik grubuyla,
yüksek yıpratma oranı, güçlü yerel direniş düzeyi ve Ukrayna’ya eşi benzeri
görülmemiş NATO desteği ve uluslararası yardım karşısında 604.000
kilometrekarelik bir alanı kontrol edemez.
İD’nin 2013-2015 yılları arasında birçok taktik ve
(neredeyse mucizevi) operasyonel zaferi söz konusuydu; tıpkı Rusya’nın 2014 ve
2022’deki zaferi gibi. Bununla birlikte İD, kısmen sınırlı insan gücü, yerel
direniş, düşmanlarına dış destek ve genel gayrimeşru ve suç sayılan davranışı
nedeniyle bu zaferlerin hiçbirini güvence altına alamadı.
Putin’in ordusu da benzer yapısal, askerî, ahlaki ve
hukuki meydan okumalarla karşı karşıya. İD’nin Irak, Suriye ve Libya’da karşı
karşıya kaldığı kaderin aynısıyla Ukrayna’da yüzleşmesi muhtemel: Olağanüstü
operasyonel zaferler, ama sonunda stratejik mağlubiyet.
