SAVAŞ VE
İŞGAL KARŞISINDA TAHAMMÜL: FİLİSTİN
Zahide
Tuba Kor
Bu
makale, Anadolu Federasyonu’nun 29 Ağustos 2024 tarihinde
düzenlediği 18. Anadolu Buluşmaları programında yaptığım konuşmanın ayrıntılı
bir şekilde yazıya dökülmüş halidir. Dört gün süren programda yapılan
konuşmaların makaleleri ileride kitap olarak yayınlanacaktır. Bu makale de
sempozyum kitabı içinde yer alacaktır. Konuşmam aşağıdaki linkte olup videonun
2. saatinde başlamaktadır. https://www.youtube.com/live/V86_bEls1dk
NOT:
Blogda yer alan 900 küsur içeriğe http://ortadogugunlugu.blogspot.com.tr/2018/01/bu-blogda-neler-var.html
linkinden toplu olarak ulaşabilirsiniz.
Gerek 7
Ekim Aksa Tufanı gerekse akabinde İsrail’in açtığı soykırım savaşı bütün
ezberleri bozarken Filistinli çocukların bile İsrail saldırıları karşısında dik
duruşu ve özgüveni, takdir-i ilahiye teslimiyeti ve adanmışlığı, direniş azmi
ve ölümle kurdukları ilişki biçimi herkesi şaşkına çevirdi. Vicdan sahibi
gayrimüslimleri İslam’ı araştırmaya ve materyalist hayat tarzlarını sorgulamaya
sevk ederken birçok Müslüman’a da kendi imanının derecesini ve hayat tarzını
sorgulattı. Peki, bir yandan günde onlarca veya yüzlerce can alan bombardımanlara
ve sevdiklerini kaybetmeye diğer yandan evsizlik, açlık, susuzluk,
elektriksizlik, yakıtsızlık, ilaçsızlık, salgın hastalıklar, toplu gözaltılar,
gözaltında işkence ve taciz-tecavüzlere öte yandan gökyüzünde 24 saat yüksek
sesle uçan, zaman zaman sürekli bebek ağlamaları veya köpek havlamaları sesleri
çıkaran keşif uçaklarına nasıl tahammül edebiliyorlar? Daha eskiye gidersek,
Filistinlilerin 1948’den bu yana işgal altında yaşadıkları türlü türlü fiziki, ekonomik
ve psikolojik çökertme operasyonlarına karşı dayanıklılığını sağlayan temel
unsurlar neler? 20 yıldır Filistin ve savaş çalışan biri olarak sahadan öğrendiğim
bilgileri sizinle paylaşacağım.
1.
1948 ve
1967’de yersiz yurtsuzlaşmanın acı tecrübelerini hatırda tutmak
7
Ekim’den sonra ya tehcir ya da soykırım ikileminde bırakılan Gazzelilerin “Toprağımızı
asla terk etmeyiz, öleceksek vatanımızda ölelim” diyebilmelerinin en önemli sebebi,
dedelerinin ve ninelerinin 1948 ve 1967 tecrübelerinin kendilerine aktarılması
ve hafızanın canlı tutulması diyebiliriz. Bu, Rumlar eliyle yaşadıkları acıları
bilinçli bir şekilde çocuklarına aktarmama kararı alan Kıbrıs Türklerinin
hikayesinin tam aksi... 1947-1948’de önce altı aylık iç çatışma ve katliamlar,
ardından Arap ordularının müdahalesiyle başlayan ilk Arap-İsrail savaşında 1,4
milyon Filistinliden 800 bin kadarı yaşadığı toprakları terk etmek zorunda
kaldı. Çoğu evinden ayrılırken birkaç ay sonra çatışmaların durulmasıyla geri
döneceğini zannetmişti; ancak bugün onların torunlarının çocukları bile mülteci
konumunda yaşıyor. 1948’de Gazze toprakları küçülüp Akdeniz boyunca dar bir
şeride dönüşürken, nüfusu ise göçlerle üç kattan fazla arttı; öyle ki bugün
Gazze’nin %70’e yakını 1948 mültecileri. Maddi imkân bulan mülteciler zaman
içinde kamp dışına taşınsa da, 7 Ekim öncesinde bunların 600 binden fazlası hala
8 mülteci kampında çok kalabalık ve sağlıksız ortamlarda yaşamaktaydı. 1967
Savaşı’yla bütün Filistin toprakları İsrail işgaline girerken 300 bin
Filistinli daha Ürdün’e göçe zorlandı; Gazze’nin %10’u, Batı Şeria’nın %20’si
yeniden mülteci konumuna düştü. Mültecilerin ekseriyeti her şeylerini yitirip
on yıllar boyunca elektriksiz-susuz sefil bir hayata mahkûm kaldı. Toprağını
terk etmeyip İsrail içinde kalan ve vatandaşlık alan Filistinliler de askeri
yönetim altında farklı türde bin bir sıkıntıyla boğuştular.[1]
Yersiz
yurtsuzlaşmayı yaşadıklarından vatanın ve toprağın kıymetini dünyada en fazla
bilen halkların başında Filistinliler gelir. Çünkü vatanını yitirmek, hem
onurunu hem de geleceğini yitirmek demektir. Mülteci konumuna düşen
Filistinliler gittikleri ülkelerde başta hoş karşılansa da kalıcı oldukları
anlaşıldıktan sonra Lübnan’da veya İsrail’e karşı direnişe geçtikten sonra
sığındıkları ülkelerde tehdit sayıldılar; çatışma dönemlerinde katliamlarla ve/ya
sürgünlerle karşılaştılar (Ürdün’de 1970 Kara Eylül olayları, 1975-1990 Lübnan
İç Savaşı, 1982-2000 İsrail’in Lübnan’ı işgali, 1990 Irak’ın Kuveyt’i işgali,
2011’de sonra Suriye Savaşı gibi). Geçmişin hafızasıyla yaşayan Gazzeliler için
bu acı tecrübeler oldukça öğreticiydi.[2]
2.
Kudüs’ün
ve Mescid-i Aksa’nın varlığı
İkinci
büyük direniş ve tahammül kaynağı, Mescid-i Aksa’nın ve Kudüs’ün varlığı ve
İslam’ın kutsallarını koruma kaygısı. Ne yaşarlarsa yaşasınlar sabredip “Son
nefesimize kadar kutsal toprakların murabıtları, koruyucuları olacağız”
zihniyetiyle hareket ederler. Bunu kaderlerine yazılmış bir vecibe addederler. Ebeveynlerin
birçoğu “Çocuklarım Mescid-i Aksa uğruna feda olsun” der.
Müslüman’ı-Hristiyan’ı, dindarı-laiki, hatta ateisti bütün Filistinlileri
birleştiren ortak sembol Kudüs’tür, hatta birçokları için kimliğin kurucu
unsurudur. Bu arada Doğu Kudüs’te, hele de Eski Şehir ve çevresinde yaşamak çok
zor olup gündelik hayatın her alanında mücadeleyi ve büyük bedeller ödemeyi
gerektirir.[3]
Gazzelilerin
1994’ten beri Kudüs’e gitmeleri yasak. Buna rağmen -tıpkı 2021’de olduğu gibi-
Mescid-i Aksa tehlikeye girdiği anda, yıkıcı bir saldırıya maruz kalıp büyük
bedel ödeyecekleri kesin olduğu halde İsrail’e roket atarak kutsalları savunma
çabasına girdiler. 7 Ekim operasyonunun isminin “Aksa Tufanı” olması da bir tesadüf
değil; bu operasyon 2024’te İsrail’in Mescid-i Aksa’yı Yahudileştirme ve
sinagoga dönüştürme planına karşı bir ön alma girişimiydi.
İstanbul’da
doktora öğrencisi bir Gazzeliyle 2021’de yaptığım röportajda şu sözleri durumun
bir özeti: “Biz hiç göremediğimiz Kudüs için, hiç gidemediğimiz Filistin
şehirlerinin özgürlüğü için savaşıyoruz, bunca sıkıntıya göğüs geriyoruz.
Anlamlı bir hayatımız var. Zaten hayatın tadı ümmetin meselesi için yaşamaktır…”
3.
Direnişte
ve tahammülün öğretilmesinde annelerin etkisi
Filistinlilerin
direnişi ve işgalcinin maddi-manevi baskısına tahammülü çoğu zaman anne
karnında başlar. Bebekler direnmek veya boyun eğmek zorunda kalacakları bir
dünyaya doğarlar. Aktif veya pasif direniş ruhunun yeni nesillere aşılanmasında
en kritik rolü anneler oynarlar. Kadınların hayatının hemen her aşaması
direnişin bir parçasıdır: Çok çocuk sahibi olmak (yani Filistin’in
Yahudileştirilmesine karşı demografik bir savaş yürütmek) ve çocuğunu elden
geldiğince iyi eğitmek (Filistinliler Arap dünyasının en iyi eğitimli
kesimidir); fakirleştirme politikalarıyla boğuşmak; işgalcinin fiziki ve
psikolojik şiddetine ve aşağılamalarına direnmek; hareket kısıtlamalarıyla
mücadele etmek; İsrail’in yok saydığı Filistin kimliğini korumak ve toprakla
güçlü bir aidiyet bağı kurmak, (İsrail’in Yahudilere ait olduğunu iddia ettiği)
yemek kültüründen tutun geleneksel kıyafetlere kadar Filistin kültürünü
sürdürüp yeni nesillere aşılamak (yani işgalciye karşı kültürel bir savaş
yürütmek); direniş ruhunu ve hafızasını canlı tutup çocuklarına aktarmak;
işgalcinin sürekli korku salmasına karşı çocuklarına korkmamayı, cesareti, aciz
görünmemeyi, üzüntüye teslim olmamayı öğretmek... Ayrıca direniş örgütlerindeki
babalar için şehit düştükleri veya hapse girdikleri takdirde çocuklarına
bakacak eşleri ve anneleri olduğunu bilmek gözlerinin arkada kalmaması
bakımından önemli.
Bu arada
Filistin direnişi denince akla ilk olarak silahlı direniş gelse de aslında
direniş çok boyutlu. Geçmişte İsrail işgal yönetiminin içeride her türlü
silahlı direniş imkân ve kabiliyetini şiddetle bastırdığı, hayatları dayanılmaz
kılıp terke zorladığı bir ortamda Filistinlilerin başlarına ne gelirse gelsin
sabrederek, sineye çekerek gündelik hayatlarını metanetle sürdürme çabası bile
başlı başına bir direnişti. Hatta buna “sumud” denirdi. Geçmişten beri
Filistin’de pasif direniş, silahlı direnişten çok daha yaygın olup kadınlar
bunun öncüsüydü.
Yeni
öğrendiğim, Gazze’de savaş şartlarında yaşanan iki ayrıntıyı paylaşmak isterim.
Birincisi, “O takvâ sahipleri, bollukta da darlıkta da Allah yolunda
harcarlar…” ayeti (Âl-i İmrân, 134) gereği, dışarıdan gelen yardımlar sayesinde
eline biraz para geçebilen anneler, çocukları sırf fakirlik ve maddi sıkıntı
altında dahi sadaka verme alışkanlığı kazansınlar diye paranın cüzi bir kısmını
çocuklarının eline verip en fakirlere götürmeye teşvik ediyorlar. Kendilerinin
o paraya ihtiyacı olduğu halde… İkincisi, İsrail’in her gün yüzlerce Gazzeliyi
katletmesi karşısında nüfus dengesinin bozulmaması için -hamile kadınlar hem
hamilelikte hem doğumda hem de sonrasında çok büyük sıkıntılar çektikleri ve
bazıları bu yüzden hayatını kaybettiği halde- demografik savaşı sürdürüyor,
hamile kalmaya devam ediyorlar.
4.
Güçlü
iman, hafızlık, Hz. Peygamber’in ve ashabının hayatından teselli bulma
Gazzelilerin
önemli bir kısmının Kur'an-ı Kerim, hadis, siyer ve peygamberler tarihinden beslenmeleri ve hafızlığın çocuklar arasında dahi
yaygınlığı, maruz kaldıkları abluka ve soykırım karşısında tahammüllerinin
temel sebeplerinden. Ayrıca insanoğlunun yeryüzünden varlık gayesinin imtihan
olduğunun, dünya imtihanındaki duruşları ve eylemleriyle ahiret notunun
belirlediğinin, Allah’ın bu dünyadaki en çetin imtihanları kendi seçtiği
peygamberlerine ve salih kullarına yaşattığının farkında olmaları da tahammüllerini
artırıyor. Nasıl ki Hz. Peygamber ve ashabı Mekke döneminde üç sene müşriklerin
ablukasına uğradıysa Gazzeliler de 2006’dan bu yana abluka altındalar. Hz.
Peygamber nasıl ki bir yetim ve öksüzse Gazzeli çocukların da birçoğu artık öyle.
Hz. Peygamber nasıl ki bütün oğullarını küçücükken kaybedip bir bir toprağa
gömdüyse Gazzeli ebeveynler de aynısını yapıyorlar. Gazzeliler de açlıktan
karınlarına taş bağlıyorlar. Dolayısıyla bizim uzaktan bakıp dayanamadığımız
görüntüleri Gazzeliler bizzat yaşarken Hz. Peygamber’in ve ashabının hayatından
teselli buluyorlar. Tam da bu yüzden Gazze’de sahabe hayatının örneklerini ve
21. yüzyılda da İslam’ın yaşanabileceğini hayretler içinde sosyal medyadan izliyoruz.
Gazzeli çocuklar Kur’an’ı ezberlerken Allah’ın kendilerini koruyacağına
inanıyorlar. (Arapçada ezberlemek ile korumak/korunmak aynı kökten gelen
kelimeler.) Savaş şartlarında hafızlığını tamamlayan çok sayıda çocuk var. Bu
arada bizim Kur’an, hadis ve siyere baktığımızda gördüklerimiz ve
anladıklarımız ile Gazzelilerinki birebir aynı değil; çünkü her kul, ister
Kur’an olsun isterse başka bir metin kendi ihtiyaçları, arayışları ve ilgisine
göre okuduğunu anlar, yorumlar ve dersler çıkarır. Bu noktada savaş
yaşayanların hikayelerini dinlerken ve savaş yaşamış coğrafyaları gezerken
Kur’an-ı Kerim’deki nice ayeti kavrayabilir hale geldiğimi söyleyebilirim.
Bu bahiste
Şeyh Ahmed Yasin ve arkadaşlarını anmadan geçmek olmaz. Nitekim Gazze, hem
dindarlığı hem de dirençliliği ve direnişçiliği ile diğer Filistin bölgelerine
fark atar. (Batı Şeria’da el-Halil, Cenin, Nablus halkı da direnişçidir.) Geçmişten
beri neredeyse her dönem direnişin ilk çıktığı ve şiddetle bastırıldığı yer
Gazze’ydi. Tam da bu yüzden önce İngilizler, ardından Mısırlılar, 1967’den
sonra İsrailliler Gazzelileri kumarhaneler, gece kulüpleri vs. açarak ifsat
etmeye, dininden ve kültüründen kopararak veya en azından dünyevileştirerek
asimile etmeye, böylelikle direnişçiliğini törpüleyip uysallaştırmaya çalıştı. Yani
18. Anadolu Buluşmaları’nın konusunu hatırlatacak şekilde Filistin insanını
bozmak için uğraştılar. Buna karşı en etkili mücadeleyi, 1978’den itibaren Şeyh
Ahmet Yasin ve arkadaşları başlattı; dünyevileşen veya asimile olan gençleri
sportif faaliyetler vs. üzerinden camiyle buluşturdular, hakiki ve etkili bir
direniş için önşart olan kültürü ve kimliği din ile yeniden yoğurdular. Onların
Şeyh İzzettin Kassam gibi geçmişin direnişçi kahramanlarından aldıkları ilhamla
1970’li yıllarda başlattıkları mücadelenin meyveleri, 2000’li yıllarda, ama
özellikle İsrail’i şok edip dayandığı temelleri sarstıkları 7 Ekim operasyonu
ve müteakip savaştaki direnişle aldılar, alıyorlar. Ve bu arada Aksa Tufanı’nın
planlayıcıları ve uygulayıcılarının bir kısmı, İsrail’in vakti zamanında
babasını katlettiği, zor şartlarda büyümüş yetimler.
Yine
öğrencilerin dünyevi ve dini ilimleri bir arada ve en iyi şekilde alması
hedefiyle özel bir müfredatla kurulan Gazze İslam Üniversitesi de kaliteli
nesiller yetişmesinde önemli bir işlev gördü. Bugün Gazzeli mühendislerin direnişin
silah ve teknolojilerinin birçoğunu kendilerinin üretmesi ve geliştirmesinde bu
eğitimin rolü göz ardı edilemez.
Öte
yandan direniş denince 1990’lardan bu yana akla genellikle İslami örgütler
gelse de aslında direniş onlardan ibaret değil. Bugün Gazze’de İsrail’e karşı
silahlı mücadele verenler, sadece Hamas ve İslami Cihad değil, aynı zamanda Arap
milliyetçisi el-Fetih’ten çıkan el-Aksa Şehitleri Tugayı veya Filistin
Demokratik Halk Kurtuluş Cephesi gibi sol seküler hareketlerin askeri kolları
da mevcut ve hatta birlikte operasyonlar düzenliyorlar.
Bu arada Gazze’de herkes çok dindarmış veya yaşananlar karşısında tahammül ve tevekkül edebiliyormuş gibi bir algı da oluşmasın. Yitirdikleri karşısında ümitsizliğe düşenler ve isyan aşamasına gelenler tabii ki var. Ama -bizdekinin aksine- Gazze’de emr-i bi’l-maruf ve nehy-i ani’l münker yani iyiliği teşvik ve kötülükten sakındırma müessesesi çalıştığı için birbirine hakkı ve sabrı tavsiye edenler, “Allah bize yeter” gibi ayet ve hadislerle ümidini yitirenleri motive edebiliyorlar. Dünya Müslümanlarının acizliği ve sessizliği karşısında çok büyük bir hayal kırıklığına uğrasalar da, Allah’a olan güvenleri ve cihat bilinci hâlâ ayakta.
5.
2006’dan
beri maruz kaldıkları ablukanın sonucu: Kaybedecek bir şey kalmaması ve
icatçılık
İsrail
2005’te karşılıklı anlaşmayla değil, tek taraflı bir adımla geri çekildiği
Gazze’yi karadan, havadan ve denizden kuşatıp bir açık hava hapishanesine
dönüştürürken ablukayla dünyadan tecrit de etti. Temel ihtiyaçların temini
zorlaştı. Asıl önemlisi, Gazzeliler -diğer Filistin bölgelerinden farklı
olarak- tecrit altında tüketim kültüründen ve dünya nimetlerinden uzak kaldılar.
İnsanoğlunu çürüten ve direnişten alıkoyan en baş düşman olan konfordan hep
mahrumdular. 2014’ten beri Birleşmiş Milletler ve Dünya Bankası raporlarında 2020’den
itibaren yaşanamayacak bir yere dönüşeceği uyarısı yapılan Gazze, 2021’de 11
gün süren yıkıcı bir savaşa daha maruz kaldı. 2020’li yıllarda Gazzeli gençler
şöyle diyordu: “Biz yavaş yavaş ölüyoruz. Ölemediğimiz için yaşıyoruz.”
Dünyanın ablukayı umursamadığı, giderek kötüleşen hayat şartları altında artık
kaybedecekleri bir şeyin kalmadığı bir ortamda “Bari işgalciye karşı direnerek
ölelim, şehitlik mertebesine erişelim” dediler.
Ablukanın
diğer bir sonucu, Gazzelileri dünyanın en icatçı halklarından biri yapması, her
zorluğun bir kolaylığını ve her yokluğun bir alternatifini bulma becerisi
geliştirtmesi oldu ki bu sayede aylardır her türlü imkânsızlık altında
-bazıları can vermekle birlikte- büyük çoğunluk hala hayatta. Geçmişte elektrik
ve temiz su kıtlığının yanı sıra “çifte kullanım” denilen hem sivil alanda hem
silah yapımında kullanılan ürünlerin Gazze’ye girişinin yasak veya çok sınırlı
olduğu bir ortamda Gazzeliler zaten yaşayabilmek için icatçı olmak zorundaydılar;
insanların birçoğu geçinebilmek ve temel ihtiyaçlarını karşılayabilmek için bir
şeyler icat ediyordu. Şu anda da öyle, hem de her alanda ve çok daha yaygın bir
şekilde. İcatçılığın en çarpıcı örneği, İsrail’in on aydır -su ve gaz da bastığı
halde- çökertmekten aciz kaldığı, hem sivil hem askeri amaçlı kullanılan
mühendislik harikası yeraltı tünelleri ağı…
6.
Ölümle
iç içe yaşayıp korkmama ama hayatı da sevme ve önem verme
İsrail on yıllardır Gazzelileri yok etme planları yaptıkça onlar da inadına var olmaya, hayatta kalmaya çalışıyorlar. Şehit olmak istedikleri kadar hayatı da seviyor ve önem veriyorlar. Hayatları da ölümleri de güzel ve manalı olsun istiyorlar. İşgal ve abluka altında hayatlarını güzelleştirmek için ellerinden geleni yapıyorlar. Burada hayat felsefesine dönüştürdükleri temel dayanakları “Kim bir iş yaparsa en iyisini yapsın” hadis-i şerifi.
Diğer
husus, Gazze’nin zaten sık sık savaş veya saldırı alanı olması. Öyle ki 2000
yılında 2. İntifada patlak verirken doğan bir Gazzeli genç, ömrünün azımsanmayacak
bir kısmını İsrail’in havadan ve/ya karadan yağdırdığı bombalara ve kurşunlara
tanıklıkla geçirdi, sevdiklerini yitirdiler. 2005’te İsrail askerleri ve Yahudi
yerleşimciler çekilse de beş ay sonra yapılan seçimlerde Hamas’ın yüksek bir oy
oranıyla tek başına iktidar olması karşısında cezalandırıldılar, defalarca
şiddetli ve yıkıcı saldırılara maruz kaldılar. Savaşın olmadığı dönemlerde dahi
havada 24 saat uçan ve her anlarını kayda alan İHA’ların sesleri hiç kesilmedi.
Velhasıl Gazzeliler hep ölümle iç içe yaşadılar; annelerinin “Üzülmeyin,
endişelenmeyin, Allah bize yeter” vb. telkinleriyle büyüdüler, ölümden
korkmamayı öğrendiler. Tam da bu yüzden 7 Ekim’den bu yana İsrail karşısında
boyun eğmeyip “ya zafer ya şehadet” diyorlar.
7.
Üzüntüye
ve acıya teslim olmayıp mutluluk vesilesi arama
Gazze’yi
genelde yaşadığı acılarla tanısak da Gazzeliler -tıpkı diğer bölgelerdeki
Filistinliler gibi- üzüntüye ve acıya teslim olmayıp hep mutluluk için bir vesile
ararlar. Bu bakımdan sahip olamadıklarının peşinden koşup elindeki nimetleri
fark edemeyen ve şükredemeyen, -istisnalar olmakla birlikte- hayatından sürekli
memnuniyetsiz ve şikayetçi olan Türk toplumunun tam zıddılar diyebiliriz... Savaşa
ve ablukaya rağmen bayramları bayram gibi kutlarlar, neslin devamlılığına çok
önem verirler, büyük ve neşeli düğünler yaparlar, özel günlerini kutlarlar,
fakir bile olsalar komşudan borç alıp misafirlerini en iyi şekilde ağırlarlar,
ağlayıp sızlamak yerine sıkıntılarını bile nükteyle anlatırlar, mizah çok
yaygındır. Abluka altında nefes aldıkları tek yer Akdeniz olup doyasıya
yüzerler, sahilde eğlenme amaçlı türlü etkinlikler düzenlerler. Bütün bunlar
direnmenin farklı bir yoludur. Çünkü insanoğlu sürekli stres, kaygı ve acı
hissederek yaşayamaz; yoksa akıl, ruh ve beden sağlığını yitirir. Tam da bu
yüzden direnişin gerektiği anlarda var güçleriyle mücadele yürütürler,
çatışmalar bittiği anda sanki hiçbir şey olmamışçasına normal hayata geçerler,
hatta oynamaya[4]
ve eğlenmeye başlarlar. Bu şekilde hem acıya boyun eğmeyip toparlanmaya hem de
ağlaşıp aciz görünerek işgalciyi sevindirmemeye çalışırlar.
İsrail’in
Filistinlilere uyguladığı her politikanın bir de psikolojik çökertme boyutu var.
Adeta Filistin topraklarını bir laboratuvar, Filistinlileri de birer kobay
olarak kullanır; sadece yeni geliştirdiği metotları, teknolojileri ve silahları
denemek değil, aynı zamanda hangi baskı ve zulme ne kadar dayanabileceklerini
test etmek için… Tam da bu yüzden her uygulaması keyfi ve öngörülemezdir.
Filistinliler, başlarına ne zaman ne gelecek bilemedikleri için uzun vadeli
plan yapamazlar; o ân neyi gerektiriyorsa onu yaparak, adeta “ânın tadını
çıkararak” yaşarlar. Hayatı ertelemezler. 7 Ekim’den sonra bitmek bilmez savaş
esnasında bile evlenmeleri, çocuk sahibi olmaları, tezlerini yazıp savunmaları,
çadırlarda eğitimi sürdürmeleri, Akdeniz’de yüzmeleri, sığındıkları kamplarda
marşlar çalıp söylemeleri vs. tam da bunun bir neticesi. Ve bunların hepsi
direnmenin birer yöntemi.
2010’lu
yıllardan bu yana Ortadoğu, gerek savaşların gerekse diktatör rejimler altında akıl
almaz zulümlerin de etkisiyle dünyada depresyonun en fazla olduğu bölgelerden.
Filistin’de de böyle bir eğilim söz konusu. Ancak Gazzeliler, tahammülü zor
travmatik olaylara maruz kalsalar da, hatta travma üzerine travma yaşasalar da bu
travma ve depresyonları çoğu zaman fazla uzun sürmüyor, kalıcı olmuyor. Bunda
Allah’a imanları, güvenleri ve tevekkülleri, yaşananları akidevi bir
perspektifle değerlendirmeleri[5]
önemli bir faktör. Hızla toparlanabilme becerisine sahipler. Gazzelilerin savaşlar
biter bitmez ertesi gün sanki hiçbir şey olmamışçasına “normal” hayata devam
etme ve yaralarını sarma çabaları İsraillileri çıldırtan bir özellikleri. Öte
yandan her Gazzelinin çelik gibi sağlam sabredebildiğini zannetmek de yanlış
olur.[6]
Nitekim Türkiye’de okuyan Gazzeli öğrencilerden biri, ailesinden uzun süre
haber alamayınca kalp krizi geçirip hayatını kaybetti. Gazze’de bombardıman
sonrası ailesinin veya çocuklarının şehit düştüğünü öğrenenlerden acıya
dayanamayıp hayatını kaybedenler de var.
8.
Mahkumların
ve hastaların tahammülü
Gelelim
mahkumlara. Direnişin en dikkat çekici boyutu, İsrail tarafından birkaç defa
müebbet veya on yıllar boyu hapis cezasına çarptırılan genç Filistinli
mahkumların bir kısmının ümidini yitirmek yerine hapishanede çeşit çeşit
yabancı diller öğrenmeleri, uzaktan liseyi ve üniversiteyi bitirmeleri, hatta
bazılarının yüksek lisans ve doktora yapmaları. En çarpıcı örnek, Hamas’ın yeni
lideri Yahya Sinvar. Dört defa müebbet hapis cezasına çarptırıldığı halde hem
hapishanede ileri seviyede İbranice öğrenip lisans ve lisans üstü eğitimini
tamamladı hem yakalandığı beyin kanserine yenik düşmedi hem de İsrail
toplumunun ve askeri-güvenlik bürokrasisinin zihin yapısını ve iş tutuş
biçimini çok iyi çözdü. Sinvar ve diğer birçok mahkûm, normalde hapisten
kurtulma imkân ve ihtimalleri olmadığı halde Allah’a olan tam tevekkülleri ve
güvenleri sayesinde hapishaneyi eğitim yuvasına çevirdi ve ân’ın acılarına
teslim olmayıp geleceğe odaklandı, on yıllar sonra rehine takası sayesinde
serbest kaldıklarında hayata atılacak donanıma sahiptiler. Tabii ki 7 Ekim’den
sonra İsrail hapishaneleri tam bir cehenneme dönüştü. Artık tahammülü imkânsız
fiziki ve manevi işkenceler yaşanıyor.
Diğer
bir ilginç durum, ölümcül hastalığa yakalanan direnişçilerin kendilerini
bırakmamaları, 7 Ekim’den sonra tıbbi tedavi imkanının doğru düzgün kalmadığı
bir ortamda sancılarına tahammül ederek mücadeleyi sürdürmeleri. Belki de örnek
aldıkları şahsiyet, felçli olduğu halde tekerlekli sandalyede Hamas’ı kuran ve
şehadetine kadar yöneten Şeyh Ahmet Yasin’dir.
Herkes
tahammül edebiliyor mu? Tahammül nereye kadar?
Gazzelilerin
57 yıllık işgal ve 7 Ekim’den sonraki ölüm ve yıkım karşısında nasıl tahammül
edebildiklerini bu şekilde özetleyebiliriz. Ancak bu demek değil ki bütün
Gazzeliler benzer bir iman ve adanmışlık içinde başlarına gelene tahammül
edebiliyor ve işgalciye karşı mücadele yürütüyor. Aksine, geçmişten günümüze ya
İsrail’in şantaj ve tehditleri karşısında çaresiz kalarak ya da para-makam elde
etme arzusuyla gönüllü olarak İsrail’e çalışan Filistinli muhbirler de az
değil. Öyle ki Hamas liderlerinin çocuklarından bile İsrail’e ajanlık yapanlar oldu;
en çarpıcı örneği, ajanlığı ifşa olunca İsrail’in himayesin giren ve bugün BM
dahil her platformda İsrail adına Hamas aleyhine propaganda yürüten ve İslam
düşmanlığını açıkça dillendiren Mossab Hasan. Diğer çarpıcı örnek, Han Yunus
mülteci kampında yetim ve fukara bir çocukken bir Hamas lideri tarafından
okutulup adam edilen Muhammed Dahlan. İsrail hapishanesinde ajanlaşan Dahlan,
1994’te Filistin Yönetimi kurulduktan sonra İsrail adına Gazze’de Hamaslıları
hapse atıp işkence etti. ‘Başarılı’ Gazze tecrübesinden hareketle 2013’ten
itibaren Ortadoğu çapında Müslüman Kardeşler ve İslami hareketlere darbe
indirmekte kullanıldı. İsrail yıllardır Mahmud Abbas’tan kurtulup yerine tam
teslimiyetçi Muhammed Dahlan’ı getirmek için fırsat kolluyor ve halihazırda Gazze’nin
savaş sonrası Dahlan’a teslim edilmesi konuşuluyor...
Öte
yandan 7 Ekim, hem bölge tarihinde hem de Filistin-İsrail çatışmasında bir
dönüm noktası. Daha evvel hiç yaşanmamış ilklere şahit oluyoruz. Bunların
başında savaşın süresi geliyor. Geçmişte İsrail’in girdiği savaşlar
Ortadoğu’nun en kısa süren savaşlarıydı; her ne kadar işgal en uzunu olsa da… Bugün
Gazzeliler İsrail’in en uzun ve en yıkıcı savaşına maruz kalıyor ve
sığınabilecekleri hiçbir yer yok. Dahası, Siyonistler geçmişte hiç cesaret
edemedikleri şeylere, mahkumlara taciz ve tecavüze girişiyor, sivilleri
paramparça katlediyor, açlıktan öldürüyor, yanına kimsenin yanaştırılmadığı
cesetler ortalıkta hayvanlara yem oluyor vs. Her ne kadar Filistinliler aylar
geçmesine rağmen kimsenin beklemediği kadar başarılı ve sağlam bir direniş
sergileseler de ve İsrail’e daha evvel hiç olmadığı kadar büyük zararlar vermeyi
başarsalar da savaş uzadıkça Gazzelilerden tahammül kapasitelerini ve
inançlarını yitirenler çıkabilir. Tıpkı yakın geçmişte Esed rejiminin dinmeyen
vahşeti karşısında ölümün ve zulmün her türlüsünü yaşayan Suriyelilerden
bazılarının ilahi adaletten ve Allah’ın yardımdan ümidini kesmesi, deizm veya
ateizme savrulmaları gibi. Tutunacak hiçbir dalı kalmayan ve sorunun çözümsüzlüğünü
görenlerden bazılarının intiharı veya uyuşturucuyu tek kurtuluş sayması gibi. Yine
1948’de Siyonist çetelerin saldırılarıyla yerinden ettiği Filistinlilerden
gerek alınan yenilgi gerekse göç yollarında ve sığındıkları yerlerde
yaşadıkları felaketler karşısında inancını yitirenler olduğu gibi. Savaşın ve
zulmün süresinin uzaması ve felaketlerin ardı ardına yağması karşısında
insanların çoğu dine daha fazla sarılarak ayakta kalmaya çalışırken bir kısmı
da her şeye inancını yitirir. Geçmiş savaş tecrübeleri bunu gösteriyor.
Gazze’de
yaşanan savaş ve soykırım, sadece jeopolitik veya ekonomi-politik üzerinden
açıklanamaz; teopolitik de en az diğerleri kadar önemli. Pek farkında değiliz
ama şu an hangi din hak din ve hangi kutsal kitabın vaadi gerçek mücadelesi de
yaşanıyor. Bu mücadelenin neticesi, insan bozumu süreci tam gaz devam edecek
mi, yoksa frene mi basılacak sorusuna da kısmen cevap verecek. Gazze’yi bir
başına bırakırsak ve onların tahammülü tükenirse bunun vebali hepimizin üzerine
olacak.
[1] 1948 Filistinlileri olarak anılan İsrail
vatandaşı Filistinlilerin işgal altında günlük hayatta neler yaşadıklarını
öğrenmek isterseniz 2021’de Bilim ve Sanat Vakfı’nda verdiğim dört oturumluk
“Filistinlilerin Gündelik Hayatı” seminerinin dördüncü oturumunu
izleyebilirsiniz. https://www.youtube.com/watch?v=6ovN_bHGszk
[2] 7 Ekim’den 10 gün sonra röportaj yaptığım Batı
Şeria-Cenin kökenli, Suriye’de okumuş ve yaşamış, birkaç sene evvel Türkiye’ye
sığınmış eski UNRWA görevlisi Leyla Cerrar şöyle demişti: “Yaşanan zorlukların
şiddeti ve vahameti insanımızı daha güçlü kıldı. Vatan toprağına bizi daha çok
bağladı. Annem hep ‘Arap ülkeleri de dahil başka diyarlarda yersiz yurtsuz
olacağımıza kendi toprağımızda acı çekelim ve ölelim’ derdi. Çünkü Arap
rejimleri bize asla acımazdı. (…) Bilerek veya bilmeyerek İsrail’e yardım eden,
işgalcinin bize yaptığı zulmü artırmasını sağlayan bir sürü Arap ülkesi oldu.
Biz de buna karşılık bir yandan vatanımıza daha fazla bağlandık, diğer yandan
eğitime ve ilme sarıldık. Kendi kendimize biz okumak zorundayız, üniversite
diploması alıp kendi ayaklarımız üzerinde durmalıyız diyorduk. Çünkü her
Filistinli toprağını kaybetme, bir başka ülkede yersiz yurtsuz kalma korkusuyla
yaşar. Bu zorluklar karşısında elimizde eğitim gibi bir silah olmak
zorundaydı.” “Her Filistinli Toprağını Kaybetme, Bir Başka Ülkede Yersiz
Yurtsuz Kalma Korkusuyla Yaşar”, Ortadoğu Günlüğü, 26.11.2023, https://ortadogugunlugu.blogspot.com/2023/11/lcerrar-her-filistinli-topragini.html
[3] Kudüs’teki Filistinlilerin işgal altında
günlük hayatta neler yaşadıklarını öğrenmek isterseniz 2021’de Bilim ve Sanat
Vakfı’nda verdiğim dört oturumluk “Filistinlilerin Gündelik Hayatı” seminerinin
Kudüs’ü konu alan üçüncü oturumunu izleyebilirsiniz. https://www.youtube.com/watch?v=SYl5tXJ8_jA
[4] Mesela çatışmalarla geçen 2021 Ramazan’ında bir
gün Filistinli gençler, sabah saatlerce Mescid-i Aksa’nın içinde ve çevresinde
işgalciyle çatıştılar, askerler çekildiği anda mahvolan caminin içini hızlıca
temizleyip öğle namazına hazırladılar, ezan okununca cemaatle namaz kıldılar,
namazın akabinde cami avlusunda doyasıya futbol oynadılar. Futbol videolarını
paylaştığımızda takipçilerimizden “Hani Mescid-i Aksa’da çatışmalar vardı, bu
ne biçim iş? Futbol oynuyor bunlar” diye tepkiler gelmişti. Oysa bunu, işgalciye
karşı görevini yerine getiren gençler hem stres atıp rahatlamak hem de İsrail’e
mesaj vermek amacıyla yapıyorlardı.
[5] Gazze’deki tek kanser tedavi merkezi olan
Türkiye’nin kurduğu hastane, işgalcinin eline düşüp kullanılmaz hale gelince
hastalar refakatçiler eşliğinde Türkiye’ye getirildi. Ankara’daki hastaları ve
refakatçileri sık sık ziyaret eden ve tercümanlık yapan bir arkadaşımın
anlattıklarını paylaşmak isterim: “Hastası vefat edenler, burada güvende
oldukları halde Gazze’ye dönmek için sabırsızlanıyorlar, bizi ne zaman
vatanımıza geri göndereceksiniz diye sorup duruyorlar.” “Onlara gönüllü olarak
terapi yapmak isteyen bir psikolog arkadaşıma tercümanlık yaparken 3 çocuğu ve 60
küsur akrabası şehit düşmüş bir hanımın şu cevabı birçok Gazzelinin
psikolojisini özetliyordu: ‘Biz kayıplarımıza akidevi açıdan bakıyoruz, ortada psikolojik
bakımdan tedavilik bir durum yok. Belki çocukların bazıları henüz imani
gelişimleri tamamlanmadığı için onlara yardımcı olabilirsiniz, ama onların da
hepsine değil’.”
[6] 1 Mart 2024’te röportaj yaptığım, İstanbul’da
hadis alanında doktorasını tamamlayıp çalışmaya başlayan Gazzeli Nur el-Hila’ya
hissiyatını sorduğumda şunları söylemişti: “Okullarımız, üniversitelerimiz,
Gazze’nin güzel yerleri hep bombalandı gitti. Bazen videolara, fotoğraflara
bakıp ben rüya mı görüyorum diye düşünüyorum. Çok üzülüyor, ailem için
endişeleniyorum. Üzülmemek mümkün mü? Medyada Gazze’dekilerden ‘hasbünallah’,
‘elhamdülillah’ sözlerini sürekli duyduğunuz için bizim üzülmememizi
bekliyorsunuz. Oysa biz de insanız. Üzülüyoruz diye bize ‘Siz Gazze’dekiler
gibi güçlü değilsiniz’ diyorlar. Biz taş mıyız, duygusuz muyuz? Peygamber
Efendimiz de oğulları vefat edince ağladı. İnsan çocuğu ve aile bireyleri
ölünce tabii ki üzülür; ama Allah sabrını da verir. Üzüntü peygamberlerin
hayatında da vardır. Yakup Aleyhisselam da oğlu Yusuf’u kaybettiğinde kahırdan
gözleri kör oldu. Savaşı uzaktan takip etmek, yardım ve dua yollamaktan başka
bir şey yapamamak çok zor.” “Gazzeli Kadınlar Hem Güçlü Hem de Çok Cesur ve
Fedakârdırlar”, Ortadoğu Günlüğü, 26.3.2024, https://ortadogugunlugu.blogspot.com/2024/03/nel-hila-gazzeli-kadinlar-hem-guclu-hem.html
