RAKAMLARLA ARAP BİRLİĞİ VE TÜRKİYE-ARAP BİRLİĞİ İLİŞKİLERİ

ANLAYIŞ DERGİSİ, Eylül 2008, Sayı: 64, sf. 48-49.

Metin: Z. Tuba Kor, Grafik: Salih Pulcu



NOT: Her hakkı mahfuzdur. Kaynak gösterilerek alıntı yapılabilir.
 
 

 
 
RAKAMLARLA ARAP BİRLİĞİ ve TÜRKİYE-ARAP BİRLİĞİ İLİŞKİLERİ


Bahreyn
1971’de İngiltere’den bağımsızlığını kazandı ve Arap Birliği’ne üye oldu.
Nüfus: 718.306
GSYH: 19,7 milyar dolar
Kişi başı milli gelir: 27.746 dolar
Dış borç: 7,9 milyar dolar
İhracat: 13,4 milyar dolar
İthalat: 9,9 milyar dolar
Türkiye-Bahreyn dış ticaret hacmi: 2001’de 26; 2007’de 196 milyon dolar
Diğer: Dışişleri bakanlıkları arasında siyasi danışma mekanizması var.

Birleşik Arap Emirlikleri (BAE)
1971’de İngiltere’den bağımsızlığını kazandı ve Arap Birliği’ne üye oldu.
Nüfus: 4.621.399
GSYH: 192,6 milyar dolar
Kişi başı milli gelir: 43.339 dolar
Dış borç: 57,5 milyar dolar
İhracat: 156,6 milyar dolar
İthalat: 101,6 milyar dolar
Türkiye-BAE dış ticaret hacmi: 2000’de 356; 2007’de 3.711 milyon dolar
Yatırımlar: BAE’den Türkiye’ye doğrudan yatırım 2006’da 1,5 milyar dolardı. Halen 4,4 milyar YTL’lik BAE sermayesiyle 52 firma Türkiye’de faaliyette. Türk müteahhitlerin BAE’de üstelendikleri projelerin değeri ise 3 milyar dolardan fazla.

Cezayir
1962’de Fransa’dan bağımsızlığını kazandı ve Arap Birliği’ne üye oldu.
Nüfus: 33.769.669
GSYH: 131,6 milyar dolar
Kişi başı milli gelir: 3.945 dolar
Dış borç: 4,4 milyar dolar
İhracat: 59,5 milyar dolar
İthalat: 27,5 milyar dolar
Türkiye-Cezayir dış ticaret hacmi: 2000’de 1.576; 2007’de 3.340 milyon dolar
Yatırımlar: 1995-2007 arasında 36 Türk müteahhitlik firması 1,9 milyar dolar tutarında 79 proje üstlendi.

Cibuti
1977’de Fransa’dan bağımsızlığını kazandı ve Arap Birliği’ne üye oldu.
Nüfus: 506.221
GSYH: 841 milyon dolar
Kişi başı milli gelir: 1.694 dolar
Dış borç: 428 milyon dolar (2006)
İhracat: 340 milyon dolar (2006)
İthalat: 1,6 milyon dolar (2006)
Türkiye-Cibuti dış ticaret hacmi: 2000’de 1; 2007’de 46 milyon dolar

Fas
1956’da Fransa’dan bağımsızlığını kazandı ve 1958’de Arap Birliği’ne üye oldu.
Nüfus: 34.343.219
GSYH: 73,4 milyar dolar
Kişi başı milli gelir: 2.171 dolar
Dış borç: 19,9 milyar dolar
İhracat: 12,8 milyar dolar
İthalat: 27,1 milyar dolar
Türkiye-Fas dış ticaret hacmi: 2000’de 143; 2007’de 920 milyon dolar
Yatırımlar: Fas’taki 28 Türk firmasının yüklendikleri ihalelerin değeri 1,4 milyar dolar.
2004’te imzalanan Serbest Ticaret Anlaşması 2006’da yürürlüğe girdi.
Diğer: Dışişleri bakanlıkları arasında siyasi danışma mekanizması var.

Filistin
FKÖ 1976’da Arap Birliği’ne kabul edildi.
Nüfus: 4.149.173
GSYH: 5,3 milyar dolar (2006)
Kişi başı milli gelir: 1.100 dolar (2006)
İhracat: 301 milyon dolar (2005)
İthalat: 2,4 milyar dolar (2005)
Türkiye-Filistin dış ticaret hacmi: 2000’de 6; 2007’de 22 milyon dolar
İsrail üzerinden gerçekleştirilen ticaret de dikkate alındığında Filistin’le dış ticaret hacmi 350-400 milyon dolar civarında.
Diğer: 1995’ten bu yana Türkiye’nin Filistin’e yaptığı yardımlar yaklaşık 60 milyon dolar. 2004’te Serbest Ticaret Anlaşması imzalandı.
Mayıs 2005’te TİKA, Ramallah’ta ofis açtı.

Irak
1932’de İngiliz mandasından bağımsızlığını kazandı. Arap Birliği’nin kurucularındandır.
Nüfus: 28.221.181
GSYH: 55,4 milyar dolar
Kişi başı milli gelir: 2.016 dolar
Dış borç: 101 milyar dolar
İhracat: 38,1 milyar dolar
İthalat: 24,8 milyar dolar
Türkiye-Irak dış ticaret hacmi: 1999’da 661 milyon dolar; 2007 3,5 milyar dolar
Yatırımlar: 2003’ten bu yana Türk müteahhitlik firmalarının Irak’ta üstlendiği projelerin toplam değeri 4 milyar doları aştı.
Diğer: Türkiye’nin insani yardımları 5,4 milyon doları aştı; yeniden yapılandırma için de milyonlarca dolar bağışlandı.

Katar
1971’de İngiltere’den bağımsızlığını kazandı ve Arap Birliği’ne üye oldu.
Nüfus: 928.635
GSYH: 67,7 milyar dolar
Kişi başı milli gelir: 83.152 dolar
Dış borç: 33 milyar dolar
İhracat: 37,9 milyar dolar
İthalat: 19,9 milyar dolar
Türkiye-Katar dış ticaret hacmi: 2000’de 21; 2007’de 509 milyon dolar
Yatırımlar: Türk müteahhitlik firmalarının 2004 sonuna kadar üstlendikleri projelerin toplam değeri 170 milyon dolar; son dönemde bu rakam 650 milyon dolara ulaştı.
Diğer: Dışişleri bakanlıkları arasında siyasi danışma mekanizması var.

Komorlar
1975’te Fransa’dan bağımsızlığını kazandı ve 1993’te Arap Birliği’ne üye oldu.
Nüfus: 731.775
GSYH: 442 milyon dolar
Kişi başı milli gelir: 621 dolar
Dış borç: 232 milyon dolar (2000)
İhracat: 32 milyon dolar (2006)
İthalat: 143 milyon dolar (2006)
Türkiye-Komorlar dış ticaret hacmi: 2004’te 4, 2007’de 15 milyon dolar

Kuveyt
1961’de İngiltere’den bağımsızlığını kazandı ve Arap Birliği’ne üye oldu.
Nüfus: 2.596.799
GSYH: 111,3 milyar dolar
Kişi başı milli gelir: 44.421 dolar
Dış borç: 34,7 milyar dolar
İhracat: 61,4 milyar dolar
İthalat: 19, Yatırımlar: 4 milyar dolar
Türkiye-Kuveyt dış ticaret hacmi: 2000’de 235; 2007’de 312 milyon dolar
Yatırımlar: 25 Kuveyt şirketinin Türkiye’deki yatırımları 300 milyon dolar civarında. Türk müteahhitlik firmalarının üstlendikleri projelerin değeri ise 594 milyon dolar.

Libya
1951’de BM vesayetinden bağımsızlığını aldı ve 1953’te Arap Birliği’ne üye oldu.
Nüfus: 6.173.579
GSYH: 57 milyar dolar
Kişi başı milli gelir: 9.452 dolar
Dış borç: 4,8 milyar dolar
İhracat: 40,4 milyar dolar
İthalat: 14,5 milyar dolar
Türkiye-Libya dış ticaret hacmi: 2000’de 881; 2006’da 2.784; 2007’de 1.043 milyon dolar
Yatırımlar: Türk müteahhitler Libya pazarına 1970’lerde girdi. Bugüne kadar 146 Türk firmasının üstlendiği projelerin tutarı 12,6 milyar dolara ulaştı.
Diğer: Dışişleri bakanlıkları arasında siyasi danışma mekanizması var.

Lübnan
1943’te Fransız mandasından bağımsızlığını kazandı ve Arap Birliği’nin kurucularındandır.
Nüfus: 3.971.941
GSYH: 24,6 milyar dolar
Kişi başı milli gelir: 6.277 dolar
Dış borç: 31,5 milyar dolar
İhracat: 3,4 milyar dolar
İthalat: 10,7 milyar dolar
Türkiye-Lübnan dış ticaret hacmi: 2000’de 151; 2007’de 509 milyon dolar
Yatırımlar: 2003 yılı itibarıyla Türkiye’de 2,7 milyon YTL sermayeli 60’ı aşkın Lübnan firması faaliyetteydi. 2005’te özelleştirilen Türk Telekom’u da Lübnan/Suudi sermayeli bir grup aldı.
Diğer: Dışişleri bakanlıkları arasında siyasi danışma mekanizması var.
Türkiye UNIFIL II’ye 261 kişilik bir istihkam bölüğü ile katıldı.
2006’daki savaşın ardından Türkiye’nin Lübnan’a yardımları 50 milyon dolara ulaştı.

Mısır
1922’de İngiltere’den bağımsızlığını kazandı. Arap Birliği’nin kurucularındandır.
Nüfus: 81.713.517
GSYH: 127,9 milyar dolar
Kişi başı milli gelir: 1.592 dolar
Dış borç: 30,2 milyar dolar
İhracat: 25,7 milyar dolar
İthalat: 43,4 milyar dolar
Türkiye-Mısır dış ticaret hacmi: 2000’de 516; 2007’de 1.582 milyon dolar
Yatırımlar: Mısır’daki 141 Türk firması 500 milyon dolardan fazla yatırım yaptı.
Serbest Ticaret Anlaşması 2007’de yürürlüğe girdi.
Diğer: Dışişleri bakanlıkları arasında siyasi danışma mekanizması var.

Moritanya
1960’ta Fransa’dan bağımsızlığını kazandı ve 1973’te Arap Birliği’ne üye oldu.
Nüfus: 3.364.940
GSYH: 2,8 milyar dolar
Kişi başı milli gelir: 843 dolar
Dış borç: 2,5 milyar dolar (2000)
İhracat: 1,3 milyar dolar (2006)
İthalat: 1,4 milyar dolar (2006)
Türkiye-Moritanya dış ticaret hacmi: 2000’de 3; 2007’de 19 milyon dolar

Somali
1960’ta İngiltere ve İtalya’dan bağımsızlığını kazandı ve 1974’te Arap Birliği’ne üye oldu. Nüfus: 9.558.666
GSYH: 2,5 milyar dolar
Kişi başı milli gelir: 267 dolar
Dış borç: 3 milyar dolar (2001)
İhracat: 300 milyon dolar
İthalat: 798 milyon dolar (2006)
Türkiye-Somali dış ticaret hacmi: 2000’de 474 bin dolar, 2007’de 4,1 milyon dolar

Sudan
1956’da İngiltere ve Mısır’dan bağımsızlığını kazandı ve Arap Birliği’ne üye oldu.
Nüfus: 40.218.455
GSYH: 49,7 milyar dolar
Kişi başı milli gelir: 1.262 dolar
Dış borç: 29,5 milyar dolar
İhracat: 8,9 milyar dolar
İthalat: 7,7 milyar dolar
Türkiye-Sudan dış ticaret hacmi: 2000’de 42; 2007’de 188 milyon dolar
Yatırımlar: Aralık 2005 itibarıyla Türkiye’de 1,3 milyon YTL sermayeli 23 Sudan firması var. Sudan’daki Türk firmalarının toplam yatırımı ise 200 milyon dolar.
Diğer: BM Sudan Misyonu’nda 20 Türk polis memuru var; 2005 ve 2006’da bu misyona 1,3 milyon dolar yardım yapıldı.
2006’da TİKA ofisi açıldı.

Suriye
1946’da Fransız mandasından bağımsızlığını kazandı. Arap Birliği’nin kurucularındandır.
Nüfus: 19.747.586
GSYH: 37,8 milyar dolar
Kişi başı milli gelir: 1.955 dolar
Dış borç: 6,5 milyar dolar
İhracat: 10,6 milyar dolar
İthalat: 12,4 milyar dolar
Türkiye-Suriye dış ticaret hacmi: 2000’de 729; 2007’de 1.174 milyon dolar
Yatırımlar: 2006 sonunda Türk firmaların üstlendikleri müteahhitlik hizmetleri 114 milyon dolara ulaştı.
2007’de Serbest Ticaret Anlaşması imzalandı.
Diğer: Dışişleri bakanlıkları arasında siyasi danışma mekanizması var.

Suudi Arabistan
1932’de kuruldu ve Arap Birliği’nin kurucularındandır.
Nüfus: 28.161.417
GSYH: 376 milyar dolar
Kişi başı milli gelir: 13.630 dolar
Dış borç: 52 milyar dolar
İhracat: 230 milyar dolar
İthalat: 81,2 milyar dolar
Türkiye-Suudi Arabistan dış ticaret hacmi: 2000’de 1.348; 2007’de 3.927 milyon dolar
Yatırımlar: Suudi Arabistan’da 1980-2006 döneminde 16 Türk firması yaklaşık 4,1 milyar dolar tutarında 107 proje üstlendi. Türkiye’de 600 milyon YTL sermayeli 120 civarında Suudi firması faaliyette.

Tunus
1956’da Fransa’dan bağımsızlığını ilan etti ve Arap Birliği’ne üye oldu.
Nüfus: 10.383.577
GSYH: 35 milyar dolar
Kişi başı milli gelir: 3.405 dolar
Dış borç: 19,3 milyar dolar
İhracat: 15,2 milyar dolar
İthalat: 18 milyar dolar
Türkiye-Tunus dış ticaret hacmi: 2000’de 227; 2007’de 760 milyon dolar
Diğer: Dışişleri bakanlıkları arasında siyasi danışma mekanizması var.
2004’te Serbest Ticaret Anlaşması imzalandı.

Umman
1971’de İngiltere’den bağımsızlığını ilan etti ve Arap Birliği’ne üye oldu.
Nüfus: 3.311.640
GSYH: 40 milyar dolar
Kişi başı milli gelir: 12.492 dolar
Dış borç: 5,3 milyar dolar
İhracat: 22,9 milyar dolar
İthalat: 11 milyar dolar
Türkiye-Umman dış ticaret hacmi: 2000’de 25; 2007’de 116 milyon dolar
Yatırımlar: Mayıs 2008 itibarıyla Türkiye’de sermaye tutarı 2,8 milyon YTL olan 8 Umman şirketi faaliyette. Umman’daki Türk sermayesi ise 390 bin dolar.
Diğer: Dışişleri bakanlıkları arasında siyasi danışma mekanizması var.

Ürdün
1946’da İngiliz mandasından bağımsızlığını kazandı. Arap Birliği’nin kurucularındandır.
Nüfus: 6.198.677
GSYH: 16 milyar dolar
Kişi başı milli gelir: 2.645 dolar
Dış borç: 8,2 milyar dolar
İhracat: 5,7 milyar dolar
İthalat: 12 milyar dolar
Türkiye-Ürdün dış ticaret hacmi: 2000’de 127; 2007’de 400 milyon dolar
Yatırımlar: Türk müteahhitlik firmaları Ürdün’de 2007 sonu itibarıyla 1,7 milyar dolar tutarında proje üstlendi.
Diğer: Dışişleri bakanlıkları arasında siyasi danışma mekanizması var.

Yemen
Bağımsızlık: 1918’de Osmanlı’dan ayrılan Kuzey Yemen ile 1967’de İngiltere’den bağımsızlığını kazanan Güney Yemen’in birleşmesi ile 1990’da kuruldu. 1945’te Kuzey, 1967’de ise Güney Yemen Arap Birliği’ne üye oldu.
Nüfus: 23.013.376
GSYH: 21,7 milyar dolar
Kişi başı milli gelir: 974 dolar
Dış borç: 6 milyar dolar
İhracat: 7,1 milyar dolar
İthalat: 6,7 milyar dolar
Türkiye-Yemen dış ticaret hacmi: 2000’de 70; 2007’de 277 milyon dolar
Yatırımlar: 2001-2007 arasında Yemen’de Türk müteahhitleri 524 milyon dolarlık proje üstlendi.

NOT: Nüfus verileri Temmuz 2008’e, diğerleri 2007’ye aittir.
GSYH ve kişi başı milli gelir verileri, satın alma gücü paritesine göre değil, nominal değerlere göredir.

Kaynaklar: CIA World Factbook, Türkiye Dışişleri Bakanlığı (2008), Başbakanlık Dış Ticaret Müsteşarlığı (2008), Dış Ekonomik İlişkiler Kurulu ülke raporları.